Ông Nội tôi

ÔNG NỘI TÔI

Tháng Mười 26, 2009 bởi nuitraphuong

Ông nội tôi Nguyễn Công Cán sinh 1897 tôi kém Nội đúng một Hoa Giáp 1957.

Nội sinh đúng vào thời Pháp đã chiếm xong Bắc Kỳ, gia đình vừa trải qua một vụ án oan của chú ruột( NC Miêng ) lấy cô ông Ngô Xuân Kèo người cùng làng. Do bố vợ ( )và con rể thường xuyên sử dụng thuốc phiện và nấu rượu, bà ốm nghĩ đến cảnh bố và chồng như vậy đã tự vẫn tại nhà (nền ở gần nhà ông Thẫn). Bố vợ khi nghe tin con gái chết nói: chết thì chôn, nhưng mấy con gái của ông họp lại nói: phải xem lại. Thế là họ kiện lên quan tỉnh Hải Dương, quan xúi hai bên kiện, ăn của lót của hai bên, bên họ NC dù nhiều ruộng hơn bán làm của lót nhiều hơn, nhưng cụ vẫn bị kết tội giết vợ, rồi gia đình bị thu hết ruộng chỉ chừa lại 1 sào 10 tại khu cổ ngựa để làm lại hương hỏa( họ còn định thu hơn sào ruộng của gia đình cụ Vãn là họ đồng tông, ngay đầu nhà fía Nam nhà Nội tôi nhưng ông lý Nghiêm là bố vợ phải đứng ra nhận là ruộng của bố vợ cho con gái mới không bị tịch thu.

Thế nhà tan, ruộng hết, ông NC Miêng chết trong tù, ông NC Loạt ngán cảnh gia thế, đi đảo Cái Bầu, Quảng Ninh. Thấy em đi mãi không về, nghe tin em ở đảo Cái Bầu lặn lội (đường xưa khó khăn) tìm được E, AE mừng rỡ vô cùng, hai A E nhất trí về quê, xưa Cái Bầu nay là Vân Đồn còn là đảo, đến bến đò A xuống trước E xuống sau, khi đò vừa đẩy ra cụ Loạt nhảy lên bờ nói với A: Đến cúng mẹ E về! Rồi ra sao nữa Nội tôi kể rằng từ đó không tim được E nữa. Trăm năm có lẻ nghe Nội kể lòng tôi buồn khôn tả, nay đã hơn 50 năm nhớ lại lòng đầy thương cảm, thương cácc cụ, thương cảnh gia đình vào cuối thế kỷ XIX diễn ra những cảnh bi ai?

Còn cụ NC Soạn ở lại sinh ra NC Kín, NT , NC CÁN, NC PHẢI. Đang từ chỗ thừa hưởng gần trăm mẫu ruộng từ đình Cả đến giáp làng Đối, đến thời đó chỉ còn 1 sào 10, cho sáu người. Chắc là cảnh làm thuê kiếm sống đầy gian khổ với những người từng có ruộng nay gần như tay trắng.

Nội khoảng 1,78 m, da ngăm đen, mắt dài, miệng rộng, sức khỏe rất tốt, tôi đã 17 tuổi tát nước gầu dai với Nội mà tôi phải xin nghỉ giữa chừng, trong khi đó Nội đã gần 70 mươi tuổi, tính hay làm, phóng khoáng, thương người nhưng với mình lại rất tiếc kiệm, món ngon hay dùng là gạo di hương trong những ngày kỵ các bề trên, thích ăn cá quả kho với quả chuối nhưng hơi mặn. Nên A Hải có tài câu quăng cá quả, được con to bao giờ cũng bán cho Nội vì dược trả tiền ngay và sòng phẳng. Cháu NC Minh gọi Nội bằng cụ nó có nhiều cá tính và nét giống Nội, nhưng da nó trắng hơn.

Trước cải cách ruộng đất Nội đã mua được 3 mẫu 2 sào ruộng và 3 con trâu, nhà chính 3 gian quay hướng Tây, có cột cái cột quân, đặ biệt có hai câu đầu bằng gỗ duối, hoa văn tự nhiên đẹp, khách đến chơi hay ngắm cho là kỳ công, ngôi nhà do cụ ngoại tôi là cụ Bùi Văn Ngưỡng (người làng Phương Đôi) làm thợ mộc tạo, haicaau đầu của nhà còn ghi bằng chữ nho: BẢO ĐẠI ẤT SỬU ĐÔNG ,t ạm dịch: nhà được tạo vào mùa Đông năm Ất Sửu ( 1925) thời vua Bảo Đại; câu đầu thứ 2 ghi: KHƯƠNG THÁI CÔNG TẠI THỬ; tạm dịch: Khương Thái công ( một thánh nhân )trị được quái Kim Lâu ngồi tại đây ( người dịch nhà Nho Phạm Văn Doanh quê xã Đại Đồng, h Kiến Thụy) 4 gian nhà dưới, có 1 gian buồng lúc nào cũng có hai cót thóc đường kính hơn 2m, cao hơn 2m; 3 chum chứa đỗ đen, đỗ xanh, đỗ trứng quốc; 2 cóng khoai khô; đặc biệt có 2 thúng bát triết yêu, một hòm bằng tre cao 0,70 x 0,70 x 0, 60 m chứa đầy bát, đĩa cổ. Không biết được tại sao? từ khi Nội mất nay chỉ còn một chiếc đĩa lá lật thế mới kỳ lạ.

Theo chú Tuất sinh 1932 kể: gian giữa nhà ông mày treo 3 ảnh, tao nhớ có ảnh Tôn Dật Tiên ở giữa, Tưởng Giới Thạch và người nữa, Nên CCRĐ quy Nội là địa chủ o được, lại quy là VNQD Đảng, nhưng ông mày nói với Đội là: tôi thích thì tôi treo ảnh tôi chẳng theo ai cả, không đủ căn cứ cuối cùng Đội không có chỗ ăn, ở lại nhờ Nội tôi cho ở cho ăn. Kết thúc CCR Đ đội về xác nhận cụ Cán là người chính trực không vu oan cho ai, tặng Nội nhiều thứ Nội không lấy, nài mãi Nội nhận một đĩa sứ đường kính khoảng 55 cm, có hình núi Phu sĩ Nhật Bản. Đĩa này có nhiều người thích đồ cổ muốn mua, nên tôi để trên ban thờ cho đỡ người nhìn thấy, 13 giờ một ngày, tháng 5 năm, năm Giáp Thân, viên gạch chú Quân để trên trần bằng xốp để đỡ gió làm tung lên bị mèo làm rơi trúng giữa đĩa, làm đĩa vỡ tan tạo ra đường vỡ như cắt bánh trưng vậy, thế mới lạ?

Khi nhỏ tôi hay đun nước cho Nội tiếp các bạn như: Bà Tươm, ông Cù, ô Thấn, ô Ben, cụ Vãn,… cùng làng, ô Hiểu ở Đông Tác, ô Tuất ở Quế là cháu cô cháu, cháu cậu. Ôi những tiền nhân đã đi xa nay nhớ các cụ lòng thấy bùi ngùi khôn tả, bao quá khứ của làng quê cũng theo các cụ ra đi, Các cụ ngày xưa sống đạm bạc nhưng tình người mặn mà lắm, chứ không nhạt như người bây giờ.

Nội có sức khỏe và thông minh, khi còn nhỏ đã có mưu tính phục hồi lại vị thế của gia đình, đó là: mua lại tất cả ruộng đã bị mất trong vụ kiện, cho con học chữ để tranh chức chánh tổng. Trong việc thực hiện ý đồ ấy Nội được bà Cói là con ông chánh Linh ủng hộ, nên khi làm canh điền cho bà Cói, Nội có dịp tiếp xúc với Phán Cơ, quan Tri phủ Kiến Thụy dù chỉ là nông dân nhưng được các vị có thế lực nể vì tư tưởng phóng khoáng, muốn đi theo thuyết Tam Dân của Tôn Dật Tiên ( thời này VNQD Đ đang phát triển từ trung tâm là tổng Đại Trà do Vũ Hồng Khanh lấy tên là giáo Giảng vừa là thầy dạy chữ nho vừa phát triển đảng viên ở vùng Kiến Thụy. Khi tôi làm công an huyện nghiên cứu hồ sơ về VNQD đảng danh sách chi bộ Trà phương có tên ô Ngô Duy Điện, Nội tôi và cả bố vợ tôi là Nguyễn văn Ly … Nên khi vận động vào HTX nông nghiệp Nội không tin là HTX sẽ thành, đến 1963 mới vào do áp lực của trường cấp 3 Kiến An với chú Thơ, nếu gia đình o vào HTX thì o được vào Đoàn, Nội mới vào HTX.

Ngày cúng bà Nội tôi(8/2 Â.lịch) bao giờ Nội cũng giết lợn để làm cỗ cúng vợ, tôi nhớ có năm Xã vào đòi thu thuế sát sinh, Nội nói: Mời các quan xã lên nhà uống nước, vào cuộc Nội nói: Tôi góp vào HTX hơn 3 mẫu ruộng, 3 con trâu, hỏi các quan ngồi đây góp được bao nhiêu? lợn tôi nuôi để làm cỗ cúng vợ tôi, chứ bán buôn gì, các ông về nói với cấp trên của các ông là tôi không đóng thuế gì xất. Các quan xã đành về từ đó năm nào Nội cũng giết lợn để giỗ bà Nội tôi, xã cũng không đến thu thuế nữa, cúng chẳng lấy tiền của ai. Đấy là một sự ứng xử của Nội với cường quyền, thực là lúc đó việc cá nhân giết lợn để tự dùng là vi phạm lớn, có giết phải đút lót hoặc làm cho lợn o phát ra tiếng kêu nếu không bị phạt nặng.