Theo Đại Việt sử ký toàn thư: Năm 1070
nhà Lý đại thắng nhà Chăm, trên đường về Thăng Long đến cửa sông Văn Úc gặp lũ
lớn phải vào sông Họng khi qua Trà Phương & Tú Đôi đã cho một phần tù binh
người Chăm an cư tại Trà Phương & Tú Đôi. Người Chăm đã lập đền thờ thánh của
họ ở phía Tây Nam
mả Đò, sau nhiều năm họ vượt biển về quê cũ không ai thờ tự nên người Việt gọi
là chùa Bà Đanh (đầu thế kỷ XX còn dấu tích).
Làng Trà Phương tên cổ là Trà Hương năm
1813 nhà Nguyễn cho là phạm húy đổi thành Trà Phương.
Năm 1527 Mạc Đăng Dung lập nên nhà Mạc,
Thái Hoàng Thái Hậu họ Vũ vợ vua Mạc Đăng Dung là người Trà Phương sinh hoàng đế
Mạc Đăng Doanh..., nên thời này Trà Phương phát triển rực rỡ với nhiều phủ, viện,
đặc biệt là chùa Thiên Phúc do Thái Hoàng Thái Hậu cùng các vương tôn, công
chúa, quan tướng nhà mạc hưng công xây năm 1565.
Từ cổ gái làng Trà có nhiều người đẹp nổi
tiếng trong vùng Dương Kinh, ứng với lời đồng dao: “ Cổ Trai đế vương – Trà
Phương công chúa”. Như vậy làng Trà Phương có trước năm 1070.
Theo" Trà Phương khoán ước"
lưu tại VKHXH Hà Nội thì đình Trà Phương được sửa lại vào năm 1825, quy mô 3
gian 2 trái, hậu cung ở phía Đông, cột một người ôm không xuể, trên nền cao hơn
1m so với mặt ruộng, khoảng những năm thập kỷ 60 thế kỷ trước bị phá nay nền
đình làm trường học.
Đình làng Trà thờ ba vị Thành Hoàng:
Thiên Thần Vọng Hào; Thái Hoàng Thái Hậu họ Vũ; Đại Vương Linh Quy.
Như vậy đình làng Trà thờ 3 vị thành
hoàng, gồm: Thiên Thần; Nhân Thần và Vật Thần, Bốn người có công đóng góp cho
làng sau khi mất được dân làng thờ làm “hậu thần”, hàng năm cúng giỗ ở đình.
Đình làng nơi vinh danh, tôn thờ những người
có công to lớn đối với làng cùng với vị trí của nơi đặt đình làng làm toát lên
là nơi quan trọng bảo vệ, che chở cho dân làng trước các biến cố của tự nhiên
và đời sống xã hội…nơi cầu mong Thành Hoàng làng và trời đất phù giúp mưa thuận
gió hoà để mùa màng gặt hái thuận tiện, được nhiều phúc lành.
Đặc biệt đình làng Trà là nơi thờ Thái
Hoàng Thái Hậu họ Vũ người Trà Phương là vợ Hoàng đế Mạc Đăng Dung, đã sinh vua
Mạc Đăng Doanh, hậu duệ nhà Mạc, nên nhiều người họ Mạc mong đình làng Trà – (quê
ngoại) được xây dựng khang trang để thỏa lòng tri ân với Hoàng đế Mạc Đăng Dung
và Thái Hoàng Thái Hậu Vũ Thị Ngọc Toàn.
Nay tôi còn lưu được văn tế đình làng ta
nêu rõ sự kiện lịch sử này.
Đình mất thành hoàng không có nơi thờ,
sau nhiều năm vân động nay dân làng đang tổ chức xây đình nơi trung tâm làng
Trà, theo người xưa sân đình nay dâng cao hơn mặt bằng của khu khoảng gần 1m,
đình cửa mở về hướng Nam, quy mô: tổng diện tích 2.170 m2, đình ba gian 2 trái:
17,5 x 10,7 m, hâu cung phía Bắc, nền đình 5 bậc để tôn ngôi đình cao hơn khu
dân cư tạo nên vẻ uy nghi của nơi thờ thần, dự toán kinh phí khoảng 2,3 đến 2,5
tỷ VNĐ, xung quanh đình sẽ trồng cây cảnh, cây lưu niên để bốn mùa hoa thơm quả
ngọt thờ phượng thần hoàng và những người có công với làng.
Đình đã xây xong phần móng, đúc cột
betong ... nên ban vận động làng văn hóa với tình yêu quê tha thiết rất mong ủng
hộ của dân làng ở quê cũng như xa quê hương và Hội đồng Mạc tộc Việt nam ủng hộ
về tinh thần và vật chất cho đình làng Trà sớm hoàn thành để là nơi thờ các vị
thần, chúng ta cùng hưởng Phúc.
Rất mong các bạn đóng góp nhiều bài viết
để chúng ta hiểu thêm về lịch sử, truyền thống của làng ta.
Mô hình đình sẽ xây dựng:
Móng đình đang xây ở trước cửa nhà văn hóa làng Trà.